From Safety-I to Safety-II: A White Paper

GIỚI THIỆU TÀI LIỆU

Tựa đề: From Safety-I to Safety-II: A White Paper
Tác giả: Erik Hollnagel, Robert L. Wears, Jeffrey Braithwaite
Xuất bản: 2015 – The Resilient Health Care Net, đồng phát hành bởi Đại học Nam Đan Mạch, Đại học Florida (Mỹ) và Đại học Macquarie (Úc).

1. Tổng quan

Tài liệu “From Safety-I to Safety-II” được xem là tuyên ngôn chuyển đổi tư duy về an toàn người bệnh, đánh dấu sự ra đời của mô hình an toàn thế hệ mới – Safety-II.
Công trình do ba giáo sư hàng đầu thế giới về Resilient Health Care biên soạn – Erik Hollnagel (Đan Mạch), Robert L. Wears (Hoa Kỳ) và Jeffrey Braithwaite (Úc) – nhằm trả lời cho câu hỏi:

“Tại sao sau hàng chục năm đầu tư và nỗ lực, an toàn người bệnh vẫn chưa cải thiện đáng kể?”

Xuất phát từ thực tế rằng các hệ thống y tế ngày càng phức tạp và phụ thuộc nhiều vào công nghệ, nhóm tác giả lập luận rằng cách tiếp cận truyền thống về an toàn (Safety-I) – chỉ tập trung “phòng ngừa sai sót” – đã trở nên không đủ. Thay vào đó, y tế cần hướng đến Safety-II – cách tiếp cận chú trọng vào việc hiểu vì sao mọi thứ thường xuyên diễn ra đúng và ổn định, để củng cố và nhân rộng điều đó.

2. Hai cách tiếp cận: Safety-I và Safety-II

Bản White Paper mô tả rõ sự đối lập trong tư duy quản lý an toàn giữa hai mô hình:

Theo tác giả, Safety-I chỉ nhìn vào phần “đỏ” của hệ thống – những điều đi sai, trong khi Safety-II mở rộng sang phần “xanh” – cách mọi việc diễn ra đúng hàng ngày. Hình minh họa ở trang 26 cho thấy, thay vì tập trung vào các sự kiện hiếm hoi và nghiêm trọng, Safety-II hướng đến các hoạt động thường xuyên, có tần suất cao nhưng ít được chú ý – vì chính những hoạt động này duy trì sự ổn định của hệ thống.

3. Những luận điểm cốt lõi của Safety-II

a. Từ “phòng lỗi” sang “hiểu cách làm đúng”
An toàn không chỉ là ngăn tai nạn, mà là hiểu và củng cố những yếu tố giúp công việc diễn ra đúng đắn trong điều kiện luôn thay đổi.

b. Work-As-Imagined vs. Work-As-Done
Tài liệu chỉ ra sự khác biệt giữa công việc “được thiết kế, quy định” và công việc “thực tế diễn ra”. Chính khả năng điều chỉnh linh hoạt của con người giúp hệ thống thích nghi với biến động – đó là nền tảng của resilience (khả năng phục hồi).

c. Con người không phải là mối nguy – mà là “điều kiện cần” của an toàn.
Theo Hollnagel, “humans are not the problem to be controlled, but the resource to make the system succeed” – con người là yếu tố tạo ra thành công của hệ thống, không phải rào cản.

d. Hiệu quả và cẩn trọng – hai mặt của an toàn.
Khái niệm “Efficiency–Thoroughness Trade-Off (ETTO)” được giới thiệu, nhấn mạnh rằng hệ thống chỉ an toàn khi cân bằng giữa tốc độ, hiệu suất và sự cẩn trọng.

4. Ý nghĩa đối với lĩnh vực y tế

Tài liệu này đã trở thành cột mốc lý luận quan trọng cho phong trào Resilient Health Care – nền tảng cho nhiều mô hình cải tiến an toàn người bệnh hiện nay, trong đó có:

• Functional Resonance Analysis Method (FRAM) – phân tích sự cộng hưởng chức năng;

• London Protocol 2024 – phân tích sự cố theo tư duy hệ thống;

• CAST & STPA – phân tích nguyên nhân hệ thống dựa trên kiểm soát;

• Và các chương trình quốc tế về “Learning from Excellence” – học từ những điều làm tốt.

Trong y tế Việt Nam, việc áp dụng Safety-II mang ý nghĩa đặc biệt: nó giúp bệnh viện chuyển từ tư duy “xử lý lỗi” sang “học hỏi từ thực hành tốt”, từ đó xây dựng văn hóa an toàn người bệnh bền vững, chủ động và nhân văn.

5. Thông điệp chính

“Safety management should move from ensuring that as few things as possible go wrong
to ensuring that as many things as possible go right.”
— Erik Hollnagel et al., 2015

Kết luận

“From Safety-I to Safety-II” không chỉ là một tài liệu kỹ thuật, mà là tuyên ngôn về sự tiến hóa trong tư duy an toàn y tế toàn cầu.
Nó giúp chúng ta nhận ra rằng:

An toàn không đến từ việc tránh sai lầm – mà từ khả năng học hỏi, thích ứng và duy trì thành công mỗi ngày.